Het overhemd is voor ons vandaag de dag een gewoon kledingstuk. We dragen het naar school, naar ons werk, naar feestjes en we nemen ze zelfs mee op vakantie. We staan er eigenlijk niet bij stil dat het overhemd een bijzonder verleden heeft en dat het nog bijzonderder is dat bijna iedereen met een overhemd rondloopt.
Vroeger was het overhemd niet toebedeeld aan het gewone volk. Het overhemd behoorde alleen toe aan de elite. Het overhemd bracht onderscheid aan in de sociale klassen. Door diverse maatschappelijke en technologische ontwikkelingen kwam er verandering in de gehele maatschappij, waaronder ook de herenmode. Zo kwamen er dus ook veranderingen in het witte overhemd.
Het klassieke witte overhemd is algemeen bekend en alomtegenwoordig in de herenmode. Als gevolg daarvan zijn velen onder ons zich er niet van bewust dat dit kledingstuk al meer dan 200 jaar status en rijkdom vertegenwoordigde in het modebeeld.
De geschiedenis van het overhemd is rijk en in het meest geval ook onbenoemd. In dit artikel wordt er ingegaan op de geschiedenis van het overhemd. Je leest hier welke betekenis het witte overhemd had. Hoe belangrijk het witte overhemd was voor de elite en hoe hier verandering in is gekomen.
Het Victoriaanse tijdperk
Voor mannen kan de invloed van het witte overhemd worden teruggevoerd naar het Victoriaanse tijdperk. Hier was het overhemd een belangrijk symbool van rijkdom en hoge onderscheiding en stond het voor soberheid en uniformiteit. Ondanks het feit dat het overhemd voor het grootste deel verborgen zat door de hoeveelheden bovenkleding die de mannen droegen.
De symboliek van het witte overhemd
De pure witte kleur van het kledingstuk vervulde de ultieme mannelijke idealen voor soberheid. Wit stond namelijk niet alleen voor zuiverheid en puurheid, maar ook voor soberheid.
Slechts alleen de mensen die welvarend waren konden een overhemd dragen, omdat je het wassen van kleding alleen kon veroorloven wanneer je geld had. Een arbeider had misschien wel het geld voor het witte overhemd. Maar door het fysieke werk, zou een wit overhemd elke dag gewassen moeten worden. De tijd en het geld had geen ene arbeider. Zo bracht het witte overhemd ook al duidelijk onderscheid tussen arm en rijk, arbeider en werkgever en de massa en de elite.
De combinatie van de pure witte kleur en het sociale onderscheid dat het witte overhemd symboliseerde, was het overhemd een marker voor welvaart. De termen "white collar" en "blue collar" komen ook van dit symbool vandaan. Zo was de elite zwaar beledigd toen de klerken ook de overhemden gingen dragen. Zo gingen de klerken ook gekleed als werkgever in plaats van als werknemer.
De symboliek van de kraag
Interessant is dat de kraag ook gebruikt werd als een symbool van status. Er kwamen hoge kragen om te voorkomen dat mensen met een neerwaartse blik op ze neer keken. De gesteven hoge stijve kragen bracht onderscheid in de elite en de klerken. Klerken waren genoodzaakt om een lage kraag te hebben, omdat zij zich makkelijk moesten voortbewegen.
In de late 19e eeuw werden de mannen als niet mannelijk beschouwd, wanneer ze zich bezig hielden met decoratieve versus utilitair (praktische) overhemden. Inderdaad, het onopgesmukte witte overhemd was verbonden aan het morele mannelijk gedrag en de soberheid. Zo’n wit overhemd gaf aan dat de man te vertrouwen was en het had een sober zakelijke uitstraling.
Tegen het einde van de 19e eeuw verloor het witte overhemd steeds meer de betekenis van hoge status. Door de industriële revolutie werd het voor veel meer mensen mogelijk om ook overhemden te kopen. De betaalbaarheid en de beschikbaarheid van kleding verbeterde. De witte overhemden werden gedragen voor zondags naar de kerk en voor de mensen met kerkelijke functies. De bepalende factor van het overhemd voor de elite was niet langer de witheid van kleur. De pasvorm, kwaliteit van het overhemd en de stijl variaties stonden toen symbool voor status, geld en welvaart.
Hoe een maatschappelijke verschuiving veranderingen bracht
Na het einde van de Eerste Wereldoorlog, kwam er een maatschappelijke verschuiving. Er kwamen nieuwe overhemden met zachtere stoffen en behoorde ook tot de wat minder formele kleding.
Een van de belangrijkste invloeden was Prins van Wales (Edward VIII). Hij was een populaire leider van de mode in die tijd. Zijn verwerping van het witte overhemd, bracht een belangrijke verschuiving teweeg in de herenmode. De prins had voorkeur voor zachte stoffen, gekleurde overhemden en lijnen. Niettemin, werd in het begin van 1920 het witte overhemd nog steeds geassocieerd met morele fatsoen en respect.
Vasthouden aan de idealen van het witte overhemd
In 1924, de grondlegger van IBM, Thomas J. Watson, was vasthoudend aan een dresscode. Hij verplichtte zijn werknemers tot het dragen van het klassiek witte overhemd. Zo standvastig vasthouden aan de idealen van het oorspronkelijke witte overhemd, kwam ook naar voren in de fictieve Amerikaanse reclame van de Arrow Collar Man (1905-1931). Met zijn stijve witte overhemd werden de huidige mannelijke idealen bevorderd.
De bloei van soorten overhemden
De volgende belangrijke verandering van het witte overhemd was de introductie van synthetische stoffen in de late jaren 1950 en vroege jaren 1960. Dit bracht ongetwijfeld een hoge mate van comfort met zich mee.
In de late jaren 1960 en begin 1970 schoten de diverse overhemden als paddenstoelen uit de grond. Er kwam een escalatie van bloeirijkheid. Er kwamen overhemden met plooisels en andere decoratieve toevoegingen. De kragen werden breder. Wit was niet meer de standaard kleur van het overhemd. Hoewel het witte overhemd tussen het brede aanbod aan sterk gekleurde en bedrukte overhemden, nog steeds stond voor soberheid en klassiek.
De romantische stijl
In de vroege jaren 1980 kwamen voor een korte periode een innovatieve romantische stijl van kleden. Witte overhemden werden losjes gestyled en er kwamen plooisels op. Deze stijl werd beïnvloed door de populaire nieuwe romantische bands, zoals de Britse band Spandau Ballet.
Witte overhemd krijgt betekenis weer terug
In de jaren 1980 kwam "power dressing", door labels zoals de Duitse modehuis Hugo Boss. De mode en dan met name het witte overhemd werd in de stedelijke business wereld weer geassocieerd met macht en prestige. Mensen kregen status door merken.
