Over het "witte overhemd". Het witte overhemd zoals we dat vandaag kennen is voor iedereen beschikbaar. Sterker nog, het witte overhemd is bijna niet meer weg te denken uit de garderobe van de meeste mensen. Mannen, vrouwen en kinderen. Maar lange tijd was het witte overhemd een manier om te zien welke sociale status iemand had. Met andere woorden hoe rijk die persoon was.
Alle vroegste geschiedenis van het witte overhemd
Het overhemd is een van de oudste kledingstukken dat we kennen. Heel vroeger, als in het oude Egypte, werd het overhemd over het hoofd heen aangetrokken. Het was destijds meer een lap stof, een beetje zoals een poncho. Pas toen men op het idee kwam om de zijkanten dicht te maken, ontstond het overhemd. Maar dat was nog lang geen button down overhemd.
Een sprongetje naar iets korter geleden. In de middeleeuwen was het overhemd nog maar weinig veranderd. Maar van die tijd weten we wel dat in Europa linnen gedragen werd bij hoge tempraturen. Voor de koude dagen werden hemden van wol gebruikt. Dat was voor iedereen hetzelfde: van de edellieden, tot simpele arbeiders, tot de zeemannen.
Hoe witter het overhemd, hoe rijker de man
Wanneer een man een helderwit overhemd droeg, betekende dat, dat de man in kwestie erg vermogend was. Dat had twee redenen:
- Alleen rijke mannen hadden genoeg geld om hun overhemd zo vaak te laten wassen dat het wit bleef.
- Alleen rijke mannen hadden genoeg overhemden om zo vaak te kunnen wisselen dat het overhemd wat ze droegen er altijd fris uit zag.
Overhemd of ondergoed?
Lange tijd werd het overhemd eigenlijk gezien als onderhemd. Het was absoluut not done om in (chique) gezelschap je colbert of jasje uit te trekken. Het enige stuk van het overhemd wat je wel mocht laten zien, was de kraag. Daarom droegen mannen van stand altijd een jas of colbert over hun hemd, terwijl de arbeiders die veel lichamelijk werk moesten verzetten het vaak alleen bij het hemd hielden.
Hoe is het witte overhemd veranderd?
Lange tijd was het overhemd een soort ´zak´ die vooral diende als eerste laag op de huid, of te wel een onderhemd, zoals je hierboven hebt kunnen lezen. Voor de arbeiders werd dit hemd thuis vervaardigd door hun moeder, zussen of echtgenote. Vermogende mannen ging voor hun overhemd naar de kleermaker. Pas sinds halverwege de 19e eeuw werd het overhemd wat eleganter gesneden, alhoewel het nog lang geen slim fit was.Tot die tijd was het overhemd ook een stuk langer. Die lengte zorgde er niet alleen voor dat het overhemd goed in de broek bleef zitten en niet op kroop. Die lange panden deden ook dubbel dienst als ondergoed. Pas na de eerste wereldoorlog werd het overhemd met een volledige knoopsluiting aan de voorkant populair. Hierdoor kon het gat voor het hoofd meer aangesloten worden. Een volledige knoopsluiting was al wel in 1871 door Brown, Davies & Co geregistreerd. Rond 1950 kwam voor het eerst een overhemd met korte mouwen op de markt. Een gewaagd concept voor die tijd! In 1960 werd de borstzak geïntroduceerd, omdat het dragen van een colbert/gilet steeds minder gewoonlijk werd. Er was dus een nieuwe plek nodig om dingen op te bewaren.
Wat is de geschiedenis van de kraag van het witte overhemd?
Misschien wel het onderdeel van het hemd wat de meeste ontwikkeling heeft doorgemaakt. Vergeet niet dat lange tijd het hemd nog over het hoofd werd aangetrokken. Dus er was een groot gat nodig om te zorgen dat het hoofd niet vast kwam te zitten.
Lange tijd was de kraag een soort lange band waarmee het hoofd gat kon worden dichtgesnoerd. In de zestiende eeuw werd deze bescheiden kraag vervangen door een forse kraag met plooien, soms zelfs met borduursels. Om de ruimte tussen de nek en de kraag op te vullen gebruikte men een soort sjaaltje. Dat sjaaltje wordt een jabot genoemd. Later werd de kraag weer wat meer ingetogen en ging de jabot uit de mode.
In 1827 vindt huisvrouw Hannah Montague in New York de afneembare kraag uit. Ze was er klaar mee om telkens het hele overhemd van haar man te moeten wassen, alleen omdat de kraag vuil was. De zakenman Ebenezar Brown pakte dit idee op en rolde het commercieel uit. Halverwege de negentiende eeuw kwamen vrijwel alle hemden met afneembare manchetten en kragen, zodat ze apart van het hemd gewassen konden worden. De uitvinding van de wasmachine veranderde dit weer: het was inmiddels zo makkelijk om te wassen, kleine moeite om het overhemd direct mee te wassen.
De kraag werd lange tijd gesteven en stond rechtop. Zoals men dat nu nog ziet bij formele kleding zoals de smoking. De kraag zoals we die nu kennen bestond al wel, maar werd alleen gebruikt door polospelers. Door de punten van hun kraag vast te zetten, werd voorkomen dat de kraag in het gezicht van de speler zou waaien. Uiteindelijk evolueerde dat idee, met hier en daar nog wat aanpassingen, tot de button-down kraag die we nu kennen.
Witte en blauwe boorden
In 1924 wordt voor het eerst (geregistreerd) gebruik gemaakt van de term ¨blauwe boorden¨. Alhoewel het al lange tijd een fenomeen was dat mannen op hoge posities witte boorden (en overhemden) konden gebruiken omdat ze minder zwaar werk deden, en dus minder vuil werden. Terwijl de mannen die het uitvoerende werk deden blauwe boorden droegen, zodat het minder opviel als het boord vuil was.
Wil je meer lezen?
Voor dit artikel zijn de volgende bronnen gebruikt:
https://www.washingtonpost.com/posteverything/wp/2014/05/31/how-the-white-dress-shirt-became-ubiquitous-in-mens-fashion/
https://en.wikipedia.org/wiki/Detachable_collar
